Ziekenhuizen met lage stoeltjes

Wie heeft dit bedacht?

(klik om te vergroten)

Het is een ziekenhuis. Het ziekenhuis Lievensberg in Bergen op Zoom om precies te zijn, op een kaart uit ik denk de jaren zeventig (er staat niks achterop). Een grote grijze flat onder een blauwe lucht, omringd door beregend asfalt en een gelig plantsoen. Architectuur uit de jaren vijftig en zestig, een patiëntenfabriek, helemaal gebouwd voor de massa: aan de rand van de stad, bereikbaar voor de auto (er loopt een snelweg langs, zag ik op maps.google.com), genoeg bedden voor een stad, ruime ingang, imposant, en efficiënt en hygiënisch ingericht. Maar zonder enige poging om er ook iets moois van te maken. Hoewel de architect dat misschien anders zag: ik vermoed dat ie heel blij was met dat blok boven de ingang, loodrecht op het hoofdgebouw, met een grote glazen pui: binnen deze armoedige versie van de nieuwe zakelijkheid waarschijnlijk heel subtiel.

Het Maria Ziekenhuis in Tilburg werd opgeluisterd met een even fijnzinnig abstract kunstwerk boven de ingang:

(klik om te vergroten)

Dat heeft ook niet echt gewerkt (hier moet ik oppassen: misschien vinden ze het over honderd jaar toch weer prachtige architectuur, je weet het niet). Wie had van dat ongeïnspireerde lijnen- en blokkenpatroon hoog boven de ingang moeten genieten? De langsrijdende automobilist? Hier trouwens ook zo'n glazen pui. De aanstaande patiënt moest bij het betreden van een ziekenhuis duidelijk onder de indruk komen van het binnenstromende licht, en de hoge luchten achter de grote glaswand. Het zou een afscheid worden, een blik over de schouder. Want daarna volgde dit:

(klik om te vergroten)

Dit is volgens de kaart (helaas niet verzonden) de 'Centrale Hal' van het ziekenhuis Lievensberg. Het plafond is al een stuk lager, de lampen schijnen kil, de vloer is koud en leeg, achter zwarte schotten wordt iets verborgen gehouden. En het wordt erger. Volg het bord 'Patiëntenafdelingen' en je staat opeens in ...

(klik om te vergroten)

... een gang van het St Clara Ziekenhuis in Rotterdam-Zuid (op een kaart uit 1962, 'Hartelijke groeten van Tonny'). Maar kom verder. Stap een van de deuren binnen. Welkom in...

(klik om te vergroten)

... een ziekenzaaltje van de afdeling 'Interne Mannen' van het Sint Antoniusziekenhuis te Sneek (op een kaart uit 1967, zonder begeleidende tekst verzonden aan 'De wed. H. v/d Berg' door 'Vz Harsma, 4de etage kamer 405' - hoe zou de weduwe op dit kaartje van de voorzitter hebben gereageerd?). Een katholiek ziekenhuis nog, die non laat weinig te raden over. Erg veel verschil met protestants-christelijke ziekenhuizen was er qua inrichting trouwens al niet meer in de jaren zestig. Ziehier de 'patientën klassekamer' van het Prot. Chr. Streekziekenhuis "Bergzicht" in Goes', op een niet-verzonden kaart:

(klik om te vergroten)

Zoek de verschillen. Mooi uitzicht op de watertoren trouwens (maar waar is de berg?). Verder niet echt een plek waar het goed toeven is volgens mij, met die plastic vloer, die slappe gordijnen en dat treurige vaasje bloemen. En waar moeten de bezoekers zitten? Die stoelen lijken niet voor niets in een hoek geduwd en onder de bedden geschoven: er is gewoon geen plek voor tussen de dicht op elkaar gezette bedden.
Maar nu word ik te negatief. Zwartwitte foto's wekken natuurlijk al snel een grauwe indruk. En op andere ziekenhuiskaarten uit die tijd is te zien dat de inrichters wel degelijk hun best deden er iets gezelligs van te maken. De 'Grote Ontvangsthal' van het St. Clara in Rotterdam zag er bijvoorbeeld zo uit:

(klik om te vergroten)

Best aardig, met een echte espressobar. En kijk die lage banken met stoffen bekleding: toch best comfortabel (en nu trouwens weer erg modern in de huiskamer). Plantenbakken zorgen voor een beetje huiselijkheid, die lampen in symmetrische geometrische vormen zijn voor die tijd geweldig hip (en nu collector's items), kopjes staan uitnodigend op de tafels, en linksonder is zelfs nog een asbak te zien. Deze kaart werd op 18 april 1970 verstuurd aan Mevr. Betterman in Mijnsheerenland: 'Erg bedankt voor de kaart dat je altijd zoo goed als je past krijgt [geen idee wat dit betekent, hvr]. Dinsdag moet ik nog een onderzoek hebben, ik hoop het laatste, want ik word er wel moe van. En dan op eind van de week thuis. Als het weer maar goed blijft. Knap je weer gauw op. Veel gr. Mart'.

In de 'Hall' van het Sint Elisabeth Ziekenhuis in Almelo hadden ze ook hun best gedaan er iets van te maken:

(klik om te vergroten)

Mooie meubels. Maar waarom die muurschildering van een arbeider die in een vloer boort? Sommige vragen zullen wel nooit een antwoord krijgen.

Dit soort interieurdesign, met van die lounge-achtige stoelen en banken, plantenbakken, muurschilderingen, smalle zuiltjes, tegelvloeren en tafels met schuine pootjes komt me bekend voor, maar dan vooral uit antiekwinkels en oude foto's en films. Foto's van mijn ouders van voor het jaar dat ik werd geboren, 1971. Foto's die het woord 'sixties' oproepen.
Ergens in de jaren zeventig moet de stoffen bekleding van de lage banken in het ziekenhuis zijn verdwenen, de huiselijkheid verdween uit espressobar, de eerste stappen op weg naar een hufterproof interieur werden gezet. Ik groeide op met die hoge oranje en zwarte plastic stoeltjes, met van die wiebelzittingen. Toch een stuk minder comfortabel:

(klik om te vergroten)

Dit is de kantine van het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg. Met sombere patiënten in badjas aan de hoge tafeltjes (en een rekje aan de muur met ansichtkaarten!). Ik ben er nooit geweest, maar herinner het me toch levendig. Het is de leefwereld van mijn jeugd. Misschien ontmoette ik die voor het eerst vlak nadat ik werd geboren. In dit zonovergoten ziekenhuis in Apeldoorn: